 |
| Hippopotamus at Mara River |
आमचा गाईड कम ड्रायव्हर सायमन काल म्हणाला होता , उद्या आपण अर्ली मॉर्निंग सफारी करुया. नाश्ता करुन आम्ही ६ ३० ला निघालो. आज आम्ही मारा नदी पर्यंत जाणार होतो. मारा नदी ही टांझानिया आणि केनियातील अभयारण्यांची जीवनदायिनी आहे . मारा अभयारण्याच्या गेटपासून मुख्य रस्ता थेट मारा नदी पर्यंत गेलेला आहे . इथे एके ठिकाणी केनिया टांझानियाची बॉर्डर मिळते . काल रात्री भरपूर पाऊस पडल्यामुळे सगळीकडे चिखल असेल अस वाटले होते . पण पाण्याचा निचरा झालेला होता. रस्त्याच्या बाजूला पाणी जाण्यासाठी जो चर खोदला होता त्यावर अनेक प्राण्यांच्या आणि पक्षांच्या पायाचे ठसे उमटले होते. मसाई मारा अभयारण्यात केवळ प्राणीच नाही तर पक्षीही मोठ्या प्रमाणावर आढळतात. Ant eater Chat, African roller, Green bee eater, pigions, अनेक प्रकारचे Storks, Herons, Egrets, Robin, Vulturers, falcon, Grass hawk, swifts, Starlings असे काही परिचित तर काही अपरिचित पक्षी दिसत होते .
 |
| Egyptian Goose, Masai Mara |
 |
| Superb Starling, Masai Mara |
वायरलेसवर मेसेज आल्याने सर्व गाड्या एका आड रस्त्यावर वळल्या . समोरच्या गवताळ मैदानात सिंहाचे ८ छावे बसलेले होते. काल एकाच वेळी ५ छावे बघितले होते . आज एकदम आठ छावे बघून हरखून गेलो. त्यांचे निरीक्षण करताना काही गोष्टी लक्षात आल्या. सगळ्यात पुढे बसलेला छावा दूरवर नजर लावून बसलेला होता. थोडावेळ निरीक्षण करुन त्याने गवतातून चालायला सुरुवात केली. तो/ती चालायला लागल्यावर इतरांनी चालायला सुरुवात केली. ठराविक अंतर चालल्यावर म्होरक्या थांबत होता आणि पुढील अंदाज घेत होता. सगळ्यात मागे असलेल्या दोघांना मात्र त्याच्याशी काही देणघेण नसावे . शाळेत शेवटच्या बेंचवर बसलेल्या मुलांसारखे ते एकमेकांशी लुटूपुटूची मारामारी करण्यात गढलेले होते. म्होरक्याने मुख्य रस्ता ओलांडला आणि तो परत कुरणात शिरला. आम्ही सुध्दा आमची गाडी त्यांच्या मागे घेतली. हळूहळू एक एक जण मुख्य रस्ता ओलांडून रस्त्या पल्याडच्या कुरणात शिरत होते. दोन मस्तीखोर छावे मात्र मागेच मस्ती करत होते. बऱ्याच वेळाने त्यांच्या लक्षात आले की, आपले इतर साथीदार पुढे गेले. मग ते आरामात रस्ता ओलांडून कुरुणात आले . दोघांनी परत मस्ती चालू केली. म्होरक्याने आता दिशा बदलली आणि तो पुढे चालायला लागला. त्या दिशेला एक ओढा होता. ओढ्याच्या पलिकडे एक हिरवे कुरण आणि त्यामागे टेकडी होती. त्या कुरणात ४ टापी हरण चरत होती. म्होरक्या ओढ्यापाशी पोहोचल्यावर हरणांना त्यांचा वास आला असावा. कारण गवत उंच असल्याने छावे दिसणे शक्य नव्हते . हरणांनी चरणे सोडून टेकडीकडे धाव घेतली आणि अर्धी टेकडी चढल्यावरच त्यांनी दम घेतला . सुरक्षित अंतरावर गेल्यावर त्यांनी छावे होते त्या दिशेकडे पाहीले आणि परत पळायला सुरुवात केली. इकडे छाव्यानी एका मागोमाग एक ओढा ओलांडला . हरणं आपल्या टप्प्या बाहेर गेली आहेत हे म्होरक्याच्या लक्षात आल्यावर त्याने दिशा बदलली इतका वेळ सांभाळलेल गांभीर्य सोडून तोही इतरांबरोबर दंगा मस्ती करायला लागला.
 |
| Lion Cubs , Masai Mara |
 |
| Lion Cubs , Masai Mara |
आम्ही पुढे निघालो. एका झाडाच्या बुंध्यावर एक निळ्या रंगाचा सुंदर सरडा (Agma Lezard male) सकाळच्या उन्हात अंग शेकत बसला होता. त्याची मादी तपकिरी रंगाची असते. गवतातून एक मुंगूस बाहेर आले आणि आमच्याकडे पाहून त्याने रस्ता ओलांडला. सकाळीच मुंगूस दिसल्यावर दिवस चांगला जातो म्हणतात. मसाई मारा सारख्या जंगलात रोजच चांगला दिवस असतो काहीना काही न पाहिलेल दिसत असते. वेगळ घडत असते.
 |
| Masai Giraffe, Masai Mara |
 |
| Masai Giraffe, Masai Mara |
गाडी आता एका सुनसान रस्त्यावर धावायला लागली . सायमनही या भागात सहजा येत नाही अस म्हणाला. मसाई माराचा स्टॅंडर्ड प्रोग्राम दिड दिवसाच्या असल्याने मुख्य रस्त्याच्या आजूबाजूलाच सगळे फिरत असतात . अचानक बाजूच्या झुडूपातून एक जिराफ बाहेर आला आणि आमच्या समोर रस्ता ओलांडून निघून गेला. डाव्या बाजूला झुडपांच्या आड एक नव्हे तब्बल ९ जिराफ चरत होते. आमची गाडी रस्त्यात असल्याने रस्ता कसा ओलांडावा असा त्यांना प्रश्न पडला असावा. झुडूपांच्या वरुन डोकावून ते आमच्याकडे अधूनमधून पाहात चरत होते. आमच्या समोर रस्ता ओलांडून गेलेला जिराफ दरी उतरून समोरच्या टेकडीवर चढून गेला तरी बाकींच्यानी अजून रस्ता ओलांडला नव्हता. शेवटी मनाचा हिय्या करुन एक जिराफ आमच्या समोर रस्त्यावर उतरला आणि आपल्या लांबलांब ढांगा टाकत रस्ता ओलांडून गेला. त्याच्या मागोमाग एकेक करुन सगळे जिराफ रस्त्यावर उतरले आणि थोड्याच वेळात दरीत उतरुन गेले. जिराफ एवढ्या जवळून पाहायची ही पहिलीच वेळ होती .
 |
| Masai Giraffe, Masai Mara |
वायरलेसवर अचानक गोंधळ चालू झाला सायमनने गाडी वळवली आणि सुसाट हाणली. काही वेळात आम्ही एका झाडापाशी पोहोचलो. झाड साधारण १२ फूट उंच होते. त्या झाडावर बिबट्या एका हरणाची शिकार करून घेउन गेला होता. आम्ही पोहोचलो तेव्हा तो शिकार झाडाच्या फांद्यांच्या बेचक्यात नीट अडकवत होता. शिकार व्यवस्थित अडकल्यावर त्याने खायला सुरुवात केली पानांच्या मधून कधी त्याचा पंजा, तोंड, दिसत होते. त्याची शिकार पूर्ण खाऊन होइपर्यंत त्याचे पूर्ण दर्शन होणे कठीण होते. वाट बघण्या शिवाय पर्याय नव्हता कॅमेरा सरसावून आम्ही बसलो होतो तितक्यात बिबट्या खाली उतरला. मधल्या फांदीवर बसून त्याने आपले तोंड आणि पंजा साफ केला आता तो तिथेच बैठक मारणार असे वाटत असतानाच त्याने झाडावरून उतरायला सुरुवात केली . गवतात उतरल्यावर त्याने झाडापासून १५ फुटावर चरणार्‍या झेब्रा आणि वाईल्ड बीस्टच्या कळपाकडे पाहीले आणि संथपणे बाजूच्या झुडपात निघून गेला. आम्हीही जेवणासाठी बसण्यासाठी झाड शोधायला निघालो. एका झाडाखाली पथारी पसरली आणि पॅक लंच खाउन पुढे निघालो.
(वर वर्णन केलेल्या बिबट्याचा (बिबळ्याचा) व्हिडीओ पाहाण्याकरिता खालील Youtube लिंकवर टिचकी मारा.)
https://www.youtube.com/watch?v=Y5ag5EaP3oo
 |
| Leopard, Masai Mar |
मारा नदीच्या अलिकडे एक डोंगर आहे. त्यावर मारा व्ह्यु पॉईंट आहे. बरेच लोक इथूनच फोटो काढून माघारी फिरतात. आम्ही डोंगर उतरुन मारा नदीपाशी पोहोचलो. नदीच्या पात्रात वाळूवर ६ पाणघोडे झोपलेले होते. त्यांच्या अंगावर काही पक्षी उड्या मारत होते. तिथून थोड्या अंतरावर एक मगर उन खात पडली होती. नदीचा काठ पाण्यापासून १५ ते २० फूट उंचावर होता. त्यावर काही ठिकाणी पात्रात उतरायच्या वाटा होत्या. ऋतुचक्रा प्रमाणे टांझानिया आणि केनियात फिरणारे प्राण्यांचे कळप अशा वाटांनी नदी ओलांडतात. ती नदी ओलांडतानाही सर्वप्रथम कळपाचा नायक सुरक्षित मार्गाची चाचपणी करतो. पाण्यातल्या मगरींपासून त्यांना भय असते. असा सुरक्षित मार्ग सापडल्यावर नायक सर्वप्रथम पाण्यात उतरतो आणि त्यामागून हजारोंच्या संख्येने असलेले प्राणी नदीत उतरतात. केनियात एप्रिल-मे मध्ये पाउस पडून गेल्यावर, जून-जुलैत व्यवस्थित गवत वाढलेले असते. ते खाण्यासाठी हजारोंच्या संख्येने वाईल्ड बीस्ट , झेब्रे , हरण इत्यादी तृणभक्षी प्राणी केनियात येतात . त्यांच्या मागून त्यांना खाणारे प्राणी येतात. त्यामुळे जुलै ऑगस्ट हे केनियात स्थलांतराचे महिने मानले जातात आणि हे स्थलांतर बघण्यासाठी अनेक पर्यटक येतात. पण हे प्राणी नदी नक्की कोठे ओलांडतील हे कोणीच सांगू शकत नाही . आम्हालाही नदी ओलांडणारे कळप दिसले नाहीत . पण मारा नदीच्या जवळच एक मोठा वाईल्ड बीस्टचा कळप दिसला म्हणजे त्यांनी एखाद्या दिवसापूर्वी नदी ओलांडली असावी. नदीच्या काठाने पुढे गेल्यावर एका ठिकाणी एक दगड आहे. या ठिकाणी केनिया आणि टांझानियाच्या सीमा मिळतात. पुढे मारा नदीवर पूल आहे. पूलाच्या पलिकडे केनियन सैन्याचे ठाणे आहे . या पूलावरुनही नदीपात्रात असलेले पाणघोडे दिसत होते.
 |
| Mara River & Migration Routes |
 |
| Crocodile, Masai Mara |
 |
| Hippopotamus at Mara River |
आता परतीचा प्रवास चालू केला, एका ठिकाणी एका तिरक्या झाडावर Lappet-faced vulture,White-backed vulture, Rüppell's vulture, Egyptian Vulture, Hooded Vulture अनेक प्रकारची गिधाड बसलेली दिसली. त्याठिकाणी थोडावेळ थांबलो. तर अचानक एकामागोमाग एक गिधाड आमच्या समोरच रस्त्याच्या बाजूला उतरायला लागली . गवतामुळे कुठल्या प्राण्याचा फडशा पाडायला ती जमली आहेत हे कळत नव्हते. इथे खाण्याचा पहिला मान असतो Lappet-faced vulture या गिधाडाला कारण त्याच्या बाकदार आणि मजबूत चोचीने तो प्राण्याची कातडी फाडू शकतो . त्याने फित कापल्यावर सगळी गिधाड मृत प्राण्यावर तुटून पडली. अजून आकाशातून गिधाड उतरच होती . त्यांच्या बरोबर दोन Marabou stork सुध्दा त्या गर्दीत उतरले . सकाळीच यांना एका पाणवठ्यावर पाहीले होते. हे इथे काय करतात हा प्रश्न होता. गिधाडांची खाण्यासाठी ढकलाढकली मारामारी चालू होती पण Marabou stork शांत होते. कारण सगळ्यात शेवटी खाण्याचा मान त्यांचा होता . आपल्या लांब आणि निमुळत्या चोचीमुळे ते प्राण्यांच्या हाडाला चिकटलेले मांस खाऊ शकतात. गिधाडांना तिथेच सोडून आम्ही पुढे निघालो . एक बबून्स माकडांचा कळप रस्ता ओलांडत होता. रस्त्याच्या मध्ये असलेल्या दिशादर्शक फलकावर बसून तो आपल्या कळपावर लक्ष ठेउन होता. आता दिवस उतरणीला लागल्याने आम्ही माराच्या गेटच्या दिशेने निघालो. आम्ही तिघेही छतावरुन निशब्दपणे माराचा परिसर न्याहळत होतो. अडीच दिवस चाललेली ही आमची गेम ड्राईव्ह आता संपणार याची हुरहूर मनात दाटून आलेली.
 |
| Vultures in Masai Mara |
 |
| Lappet-faced vulture, Masai Mara |
Vultures in Masai Mara, please click on link
**************
केनिया सफारीचे प्लानिंग.
केनिया सफारी असे गूगलवर सर्च केले की अनेक देशीविदेशी साईटस ओपन होतात. त्यावर ठराविक चित्ररुपी प्रश्न विचारलेले असतात १)किती दिवस , २)किती माणसे , ३)राहाण्याची सोय (बजेट (तंबू) , मिडीयम (रुम), लक्झरीयस) आणि ४) गाडीचा प्रकार (व्हॅन / ४ x ४ जीप) तुम्ही पर्याय निवडले की एक स्टॅंडर्ड प्रोग्राम आपल्याला मेल केला जातो. तो पुढीलप्रमाणे असतो .
पहिला दिवस:- नैरोबीच्या हॉटेलातून पिक अप (६ तास प्रवास / किंवा विमानाने मसाई मारा (यासाठी वेगळे पैसे द्यावे लागतात.)) दुपारपर्यंत मसाई मारा अभयारण्य, संध्याकाळचा गेम ड्राईव्ह.
दुसरा दिवस :- पूर्ण दिवस मसाई मारा (गेम ड्राईव्ह) ,
तिसरा दिवस :- Lake Nakuru (६ तास प्रवास) पाणपक्षी, फ्लेमिंगो आणि गेंडे पाहाण्यासाठी,
चौथा दिवस :- Amboseli National Park (८ तास प्रवास)
पाचवा दिवस:- Amboseli National Park गेम ड्राईव्ह, अफ्रीकन हत्ती पाहाण्यासाठी
सहावा दिवस:- (५ तास प्रवास ) नैरोबी .
या कार्यक्रमाचा संपूर्ण खर्च ६ माणसांच्या तंबू निवासासाठी" $ ९५० माणशी पासून सुरु होतो, मिडीयम (रुमसाठी) $१२५० माणशी पासून सुरु होतो तर लक्झरीअस साठी $१४५० माणशी पासून सुरु होतो. तुम्ही जे हॉटेल निवडाल त्याप्रमाणे आणि सिझनप्रमाणे रेट बदलतात. या पैशात नैरोबी ते नैरोबी सगळा खर्च, यात राहाणे, खाणे, प्रवास, पार्क एंट्री सर्व समाविष्ट असते. याशिवाय तुम्हाला वेगळे काही करायचे असल्यास त्याचा वेगळा चार्ज असतो. (उदा. मसाई गावाला भेट $ २५ प्रत्येकी, मसाई मारा बलून सफ़ारी $३०० प्रत्येकी इत्यादी)
हा कार्यक्रम मला मिळाल्यावर मी आधी केनियाला जाऊन आलेल्या अनेकांशी बोललो, इंटरनेटवर शोधाशोध केली आणि आता स्वत:च जाऊन आल्यावर माझ असे मत आहे की, एक दिवस मसाई मारा पाहणे आणि इतर दिवशी अर्धा किंवा पूर्ण दिवस प्रवासात घालवून उरलेल्या वेळात जंगल पाहाणे हे टूर कंपन्यांच्या सोईचे असले तरी आपल्या (म्हणजे ज्यांना खरच जंगल पाहायचेय आणि छायाचित्रण करायचे आहे त्यांच्यासाठी) सोईचे नाही. त्यामुळे ३ दिवस तीन रात्र मसाई मारा, चौथा दिवस नकुरु लेक, पाचवा दिवस :- नैरोबी असा पाच दिवसाचा कार्यक्रम केल्यास साधारणपणे $ ६०० प्रत्येकी खर्च होतो. यात सर्व प्राणी, पक्षी पाहायला मिळण्याची शक्यता असते (याची खात्री कोणीच देऊ शकत नाही). अफ़ीकन हत्ती आणि किलिमांजरो पर्वत पाहाण्यासाठी Amboseli National Park ला जायचे की नाही हा प्रश्न प्रत्येकाने स्वत: सोडवायचा आहे. हत्ती मसाई माराला भरपूर दिसतात. अंबासोलीला गेल्यास त्याचे दोन दिवस वाढून पैसे वाढतात.
या $ ६०० व्यतिरिक्त, $ ५० प्रत्येकी व्हिसा फ़ी द्यावी लागते. व्हिसा तुम्ही ऑनलाईन काढू शकता किंवा केनियात पोहोचल्यावरही काढता येतो. केनियात इमिग्रेशनच्या वेळी व्हिसा काढणार असल्यास $ ५० कॅश द्यावी लागते. कार्डने पैसे घेत नाहीत. व्हिसा तीन महिन्यासाठी मिळतो. केनियात (अफ़्रिकेतील देशात) जाण्यासाठी आपल्याला पिवळ्या तापाचे इंजेक्शन आणि पोलिओ डोस किमान १५ दिवस आधी घ्यावे लागतात. पिवळ्या तापाचे इंजेक्शन ठराविक गव्हर्मेंट हॉस्पिटल मध्येच मिळते त्याची यादी आणि वेळ इंटरनेटवर उपलब्ध आहे. पोलिओ डोस सर्व महानगरपालिकेच्या दवाखान्यात मिळतो. पिवळ्या तापाचे इंजेक्शन आता एकदा घेतले की आयुष्यभर चालते. याला खर्च ३००/- रुपये येतो. या इंजेक्शन आणि डोस बद्दल आपल्याला भारतात परत येतांना इमिग्रेशनला विचारणा होते तेंव्हा त्यांना इंजेक्शन आणि डोस घेतल्याची कार्डस दाखवावी लागतात.
एअर इंडीया आणि केनियन एअरवेजचे मुंबई ते नैरोबी डायरेक्ट फ़्लाईट आहे. इतर अनेक विमान कंपन्यांची १ स्टॉप असलेली फ़्लाईट्स आहेत. रिटर्न तिकिट लवकर काढल्यास साधारणपणे २२०००/- माणशी पासून सुरु होते. केनियात केनियन शिलिंग वापरतात. $ १ ला १०४ केनियन शिलिंग मिळतात ( जुलै २०१८ चा रेट). भारतीय रुपयेही येथे बदलून केलियन शिलिंग घेता येतात. केनियात पोहोचल्यावर विमानतळावर $ ५० ते $ १०० पर्यंतचे केनियन शिलिंग बदलून घ्यावे. किरकोळ खरेदीसाठी (पाणी, भेटवस्तू, सोवेनियर इत्यादी) त्याचा उपयोग होतो. (१ लिटरच्या १ पाण्याच्या बाटलीला १०० केनियन शिलिंग पडतात.) केनियात एअरटेलचे नेटवर्क आहे पण ते शहराबाहेर मिळत नाही. Saharacom हे स्थानिक नेटवर्क अगदी मसाई मारातही मिळते. त्याचे सिमकार्ड विमानतळावर मिळते. नैरोबीत उबर टॅक्सीज आहेत.
 |
| Migration Map |
मसाई मारात जाण्याची योग्य वेळ :- केनियात वर्षभर गेले तरी सर्व प्राणी दिसण्याची शक्यता असते. कारण मसाई मारात स्थानिक प्राणी आहेतच. पण ऋतूचक्रा प्रमाणे त्यांची संख्या कमी जास्त होते. केनियात डिसेंबर ते मार्च उन्हाळा असतो, एप्रिल ते जुन पाऊस, जुलै - ऑगस्ट थंडी, सप्टेंबर - उन्हाळा, ऑक्टोबर, नोव्हेंबर - थोडा पाऊस असे साधारणपणे ऋतूमान असते. एप्रिल ते जुन पाऊस पडल्यावर मसाई मारात गवत उगवते, ते खाण्यासाठी जुलैचा शेवटचा आठवडा ते ऑगस्टमध्ये सर्व तृणभक्षी प्राणी टांझानियाच्या सेरेंगेटी नॅशनल पार्क मधून मारा नदी ओलांडून केनियात येतात. त्यांच्या मागोमाग त्यांचे भक्षक येतात. त्यामुळे मसाई मारात मोठ्या प्रमाणावर प्राणी असतात. जसजसे गवत कमी होते, उन वाढत जाते तसतसे प्राणी टांझानियात जातात. त्यामुळे जुलै शेवटचा आठवडा ते ऑगस्ट संपूर्ण महिना हा काळ मसाई मारात जाण्यासाठी उत्तम काळ समजला जातो. त्यावेळी तेथे थंडी असल्याने दिवसाचे तापमान २० ते २२ डिग्री आणि रात्रीचे तापमान १२ ते १५ डिग्री सेल्सियस असते त्यामुळे दिवसभर फ़िरुनही उन्हामुळे होणारा त्रास जाणवत नाही.
नैरोबीत एक दिवस मुक्काम केल्यास जिराफ़ सेंटर, एलिफ़ंट ऑरफ़नेज ( यावर दोन वेगळे लेख लिहिले आहेत) आणि नॅशनल म्युझियम ही ठिकाणे जरुर पाहावीत अशी आहे. त्यासाठी टूर ठरवतानाच ट्रॅव्हल कंपनीशी बोलून घ्यावे. अर्थात त्याचे एक्स्ट्रा पैसे द्यावे लागतील. कुठली ट्रॅव्हल कंपनी निवडावी, हे ज्याने त्याने ठरवावे. सगळ्यांकडून कोटेशन घेउन, त्यांच रेटींग आणि रिव्ह्यू वाचून ठरवावे. अर्थात हे सर्व लिहिले आहे ते कमीतकमी पैशात जास्तीत जास्त कसे पाहाता येईल त्यासाठी, अर्थात हा माझा दावा आहे असही नाही . ज्यांची पैसे खर्च करण्याची तयारी आहे त्यांना केनियात पाहाण्यासारखे आणि फ़िरण्यासारखे भरपूर आहे.
केनिया सफ़ारीवर तिथल्या Offbeat ठिकाणांवर ७ लेख लिहिलेले आहेत ते जरुर वाचावेत.
समाप्त
छायाचित्रण:- © कौस्तुभ आणि अमित सामंत (©Copy Right)
कॅमेरा :- Nikon, P900
केनिया सफ़ारी आणि त्याचे प्लानिंग स्वत:च कसे करावे याबद्दल अधिक जाणून घेण्यासाठी
केनिया सफारी- 1 (Kenya Safari - Part -1)
केनिया सफारी भाग - २ सिंहांच्या प्रदेशात
हे दोन भाग नक्की वाचा .
