डोंगर भाऊ ( Dongar Bhau ): डॅन्यूब संथ वाहातेच आहे ..... “Shoes on the Danube” Budapest

Sunday, July 14, 2019

डॅन्यूब संथ वाहातेच आहे ..... “Shoes on the Danube” Budapest

Shoes on the Danube

जगात कुठेही गेले तरी तिथल्या अनाम वीरांची , हुतात्म्यांची , स्वातंत्र्य सैनिकांची भव्यदिव्य स्मारके आढळतात . या स्मारकांपासून पुढच्या पिढ्यानी प्रेरणा घ्यावी आणि प्रसंगी देशासाठी राजासाठी बलिदान द्यावे यासाठी अगदी पूरातन काळापासून अशी स्मारके उभारली जाताहेत .

हंगेरीची राजधानी बुडापेस्ट मध्ये मात्र एक वेगळ्या प्रकारचे स्मारक पाहायला मिळाले . बुडापेस्ट शहराच्या मधून डॅन्यूब नदी वाहाते . या नदीने या शहराचे दोन भाग केलेले आहेत . नदीच्या एका किनाऱ्यावर बुडा वसलेले आहे तर दुसऱ्या किनाऱ्यावर पेस्ट वसलेले आहे . डॅन्यूब नदी ही युरोपातील महत्वाची नदी . जर्मनीत उगम पावून २८५० किलोमीटरचा प्रवास करुन ही नदी काळ्या समुद्राला जाऊन मिळते . आजपर्यंत अनेक संस्कृती या नदीच्या काठी नांदलेल्या आहेत त्यातलीच एक आपल्या सगळ्यांना सुपरिचित असलेली रोमन संस्कृतीही या नदीच्या काठाने फोफावली . आजच्या घडीला व्हिएन्ना (ऑस्ट्रिया) , ब्राटीस्लावा (स्लोव्हाकिया) , बुडापेस्ट (हंगेरी) , बेलग्रेड (सर्बिया) या ४ देशांच्या राजधान्या या नदीच्या काठी वसलेल्या आहेत .

Danube River from Buda Castle, Hungary

बुडापेस्ट मध्ये डॅन्यूबच्या किनाऱ्यावर हंगेरियन पार्लमेंटची गॉथिक शैलीतील भव्य इमारत उभी आहे. या इमारतीपासून ५ मिनिटाच्या अंतरावर हे आगळेवेगळे स्मारक आहे . या ठिकाणी ३० बुटांच्या जोड्या नदीच्या काठावर ठेवलेल्या आहेत . ब्रॉंझ मध्ये बनवलेले हे स्त्री, पुरुषांचे , मुलांचे बूट वेगवेगळ्या मापाचे , डिझाईनचे आहेत. या बूटांच्या जोड्यांच्या मागे काळा इतिहास आहे.

दुसऱ्या महायुध्दाच्या शेवटच्या काळात (१५ ऑक्टोबर १९४४ ते २८ मार्च १९४५ ) हंगेरीत ॲरो क्रॉस पार्टीची सत्ता होती .Ferenc Szálasi हा त्यांचा नेता होता . या पार्टीची विचारसरणी नाझींशी जुळणारी होती . नाझींच्या सहकार्याने त्यांनी हंगेरीत हाहाकार उडवून दिला . त्याकाळी लाखाच्यावर ज्यू हंगेरीत राहात होते . केवळ ५ महिन्यातच त्यापैकी ८०००० ज्यूंना ॲरो क्रॉस पार्टीने कॉंस्ट्रेशन कॅंप मध्ये पाठवून दिले, तर १०००० च्यावर लोकांची बुडापेस्ट मध्येच हत्या करण्यात आली .

याच काळात ज्यू स्त्री, पुरुष, मुलांना पकडून आणून डेन्यूबच्या काठावर त्यांना उभे केले जात असे . युध्दकाळात चामड्याचे बूट ही मौल्यवान वस्तू होती . त्यामुळे या पकडून आणलेल्या लोकांना बूट काढून डेन्यूबच्या काठावर नदीकडे तोंड करुन उभे केले जाई आणि त्यांना गोळ्या घातल्या जात . त्यांची कलेवर डेन्यूबच्या थंड पाण्याबरोबर वहात जात . मिळालेले बूट ते अधिकारी , सैनिक स्वतःसाठी ठेवत किंवा विकून टाकत .

ॲरो क्रॉस पार्टीच्या काळात झालेल्या या ज्यूंच्या शिरकाणाचे स्मारक म्हणून “Shoes on the Danube” हे स्मारक १६ एप्रिल २००५ रोजी उभारण्यात आले . या स्मारकाची कल्पना चित्रपट दिग्दर्शक Can Togay यांनी मांडली आणि शिल्पकार Gyula Pauer यांनी हे बुटांचे आगळेवेगळे शिल्प साकारले .

या स्मारकाला भेट देणारे पर्यटक या बूटांमध्ये फूले खोचून ठेवतात , काही जण रात्री या ठिकाणी मेणबत्त्या लावतात . या बळी गेलेल्या कोणाशीही रक्ताचे नाते नसतानाही केवळ माणूसकीच्या नात्याने आज हे सहज घडताना दिसत होते . काही वर्षापूर्वी याच माणूसकीचा दुसरा क्रूर चेहरा पाहीलेली डेन्यूब मात्र संथपणे पोटात थंड पाणी घेउन वहातेच आहे.....