Offbeat Kenya हत्तींचे अनाथालय (DSWT , Elephant Orphanage center , Nairobi, Kenya)

DSWT , Elephant Orphange center , Nairobi, Kenya

अफ्रीकन आणि भारतीय हत्ती त्यांच्या सुळ्यांसाठी कायम शिकार्‍यांचे लक्ष झालेले आहेत. जगभर अनेक देशानी कायदे करुनही हस्तिदंताची तस्करी अद्याप थांबलेली नाही आणि त्यामुळे हत्तींची शिकारही . मोठ्या हत्तींची शिकार झाल्यावर लहान हत्ती अनाथ होतात. बऱ्याचदा हत्तींच्या कळपावर हल्ला झाल्यास कळप विखूरतो आणि लहान पिल्ले कळपा पासून वेगळी होतात. तिसरे कारण म्हणजे दुष्काळ अफ्रीकेत दुष्काळ तर पाचवीला पुजलेला आहे . या दुष्काळात उपासमारीने हत्तीणींचा मृत्यू होतो आणि पिल्ल अनाथ होतात. 

अशा अनाथ पिल्लांना जंगलात परत जाऊन नैसर्गिक जीवन जगण्याची संधी मिळावी या करीता १९७७ मध्ये डॉ डेन शेड्रीक हिने आपल्या नवऱ्याच्या नावाने डेविड शेड्रीक वाईल्ड लाईफ ट्रस्टची स्थापना केली. या ट्रस्ट अंतर्गत त्यांनी जखमी, कळपापासून वेगळे झालेल्या हत्तींचे आणि पाणघोड्यांचे संरक्षण करायला सुरुवात केली. त्यांना हक्काचे घर मिळवून दिले आणि त्यांना नैसर्गिक वातावरणात वाढवून जंगलात सोडण्यात आले. ट्रस्टच्या स्थापनेपासून आजपर्यंत अशाप्रकारे १५० हत्तीना मुक्त करण्यात आले आहे .

DSWT , Elephant Orphange center , Nairobi, Kenya

नैरोबी ही केनियाची राजधानी आहे. या शहरात मध्यवर्ती ठिकाणी DSWT चे Elephant Orphange center आहे . रोज सकाळी ११ ते १२ यावेळात येथे अनाथ हत्तीच्या पिल्लांची आपल्याशी भेट घडवून देण्यात येते. जगभरातील  पर्यटकांची रोज इथे झुंबड उडते. एका मोकळ्या मैदानात आपल्याला आणले जाते. मैदानाच्या एका टोकाला एक छोटेसे तळे केलेले आहे. मैदानात ठराविक अंतरावर पाण्याने भरलेले ड्रम आणि त्याच्या बाजूला झाडाच्या फांद्या ठेवलेल्या दिसतात. काही ठिकाणी मोकळी केलेली माती ठेवलेली होती. मैदानाच्या एका भागात अर्धगोल सुतळी बांधलेली होती. सुतळीच्या दोरीच्या कडेने पर्यटक उभे राहील्यावर जंगलातून एका मागोमाग एक हत्तींची पिल्ले दुडूदुडू धावत यायला लागली. काही पिल्ल तर थेट प्रेक्षकांमध्ये घुसून दोरीतून आत झेपावली .  DSWT चे कार्यकर्ते हातात दुधाच्या बाटल्या घेउन उभे होते. ५ लीटरची एक दुधाची बाटली गटागटा प्यायल्यावर ती पिल्ले थोडीशी शांत झाली. मग दुसरी बाटली पिउन झाल्यावर त्यांनी समोर ठेवलेल्या डहाळ्या तोंडात धरुन चघळायला लागली, कोणी अंगावर माती उडवत होते. पाण्याच्या ड्रम मधल्या पाण्याशी खेळण्यात सगळ्यानाच स्वारस्य होते. त्यांनी ढकला ढकली करुन एक ड्रम उपडा केला.

DSWT , Elephant Orphange center , Nairobi, Kenya

एका कार्यकर्त्याने हत्तींच्या पिल्लांची माहिती सांगायला सुरुवात केली. सध्या त्यांच्याकडे १९ हत्तींची पिल्ले आहेत. ३ महिने ते २.५ वर्षांच्या ९ हत्तींचा एक गट आणि अडीच वर्षावरील ९ हत्तींचा एक गट केलेला आहे . एक ६ महिन्याचे पिल्लू मात्र त्यांच्यात नव्हते कारण शिकार्यानी कदाचित दुसऱ्या सावजासाठी मारलेली गोळी हत्तीच्या पिल्लाच्या पायाला लागून ते कायमच जायबंदी झाले होते.  आमच्या समोर असलेल्या एका अडीच वर्षाच्या हत्तीणीची सोंड सापळ्यात अडकून जवळ जवळ तुटलेलीच होती . त्यावर दोन शस्त्रक्रिया केल्यावर आज ती हत्तीण तिच नैसर्गिक जीवन जगू शकत होती. काही पिल्लांचे पालक उपासमारीने मेले होते . काही कळपापासून वेगळी होवून जंगलात एकटी फिरताना किंवा गावात सापडली होती. आदिवासी लोकांमध्ये आणि जंगलाच्या आजूबाजूला असलेल्या गावांमध्ये हत्ती बद्दल लोक जागृती केल्यामुळे अशा हत्तींच्या पिल्लांची माहिती ट्रस्टला मिळते आणि ते त्या पिल्लांची सुटका करुन त्यांची त्यांच्या नैसर्गिक अधिवासात काळजी घेतात आणि योग्य वयात आल्यावर त्यांना कळपाने जंगलात सोडतात. त्यानंतरही त्यांचा माग ठेवला जातो. एका हत्तीच्या पिल्लाचा पालनपोषणाचा खर्च ९००$ आहे . ते देणाऱ्यास त्या हत्तीच्या पिल्लाचे पालकत्व दिले जाते . त्याच्या नावाने हत्तीचे बर्थ सर्टीफिकेट बनवतात. वर्षातून एक दोनदा त्यांना आपल्या पाल्याला भेटता येते. वर्षभराची प्रगती तसेच जंगलात सोडल्यानंतरही हत्तीची माहिती पालकांना दिली जाते .

DSWT , Elephant Orphange center , Nairobi, Kenya

पहिल्या गटातील हत्ती गेल्यावर दुसऱ्या गटातील हत्ती आले हे मोठे असल्याने अनेकांना सुळे फुटलेले होते . धसमुसळेपणाने दुध पिउन झाल्यावर ते आधीच्या हत्तींसारखे आपापल्या उद्योगात रममाण झाले. एवढ्या सुंदर निरागस प्राण्यांची हस्तीदंतासाठी शिकार कशी करावीशी वाटते हा तिथे जमलेल्या सर्वांच्या मनात प्रश्न पडला होता आणि हेच ही भेट घडवण्या मागचे ट्रस्टचे उद्दिष्ट होते .

मसाई मारा पाहाण्यासाठी बरेच जण हल्ली केनियात जातात. तेंव्हा नैरोबी एक दिवस मुक्काम करावा लागतो. त्या मुक्कामात हत्तींचे अनाथालय आणि जिराफांसाठी काम करणारे जिराफ सेंटर यांना आवर्जून भेट द्यावी. अर्ध्या दिवसात दोन्ही ठिकाणे पाहून होतात. 

African Elephant at Masai Mara

जिराफ़ सेंटरवर वेगळा लेख लिहिलेला आहे तो जरुर वाचावा.

African Elephant at Masai Mara